top of page
ggzsjjg.png

SERIE di 24 artíkulo tokante un posibel Struktura Estatal Nobo


Título di e buki: IN SYNERGIA UNANIMUS

KAPÍTULO 22: KORUPSHON & BON GOBERNASHON

Sub-título: Ban Wak den Spil Honestamente






Nos no ta siegu pa ku e bèrdat ku korupshon semper tabata un plaga riba nos islanan, kisas espesialmente durante último tres dékada. Nos ta komprondé ku un garoshi no por move sin krak. Y ta bèrdat ku tin korupshon tur kaminda. Pero e gravedat di e korupshon na San Martin, Kòrsou y Aruba no ta akseptabel.


P’esei mester introdusí un mekanismo pa kombatí korupshon den Statüt. Mirando ku lo mester revisá Statüt kompleto awor anyway, esaki sigur sigur tambe mester wòrdu inkluí den dje.


Si nos Ministerio Públiko y Kortenan lo a funshoná mas mihó, kisas esaki lo no tabata nesesario. Pero nan, den kombinashon, a faya. Nan no a tuma medida efektivo te e grado ku nan fayo ta similar ku komplisidat.


Fundashon Akshon Sivil na Kòrsou a prueba esei.


Nos no tin proposishon definitivo riba e tópiko aki. Kisas por lanta un Korte Spesial di Integridat y Anti-Korupshon (KSIA) huntu ku un Komi-shon Spesial di Investigashon. E Komishon aki lo por funshoná similar ku e ‘Komishon pa Bèrdat y Rekonsiliashon’ na Sur Afrika. Hende por bin dilanti (boluntario of pasó nan ta bou di investigashon) pa konfesá nan aktonan koruptivo y/of di otronan. Anto esnan ku ta konfesá lo no haña kastigu di prizòn. PERO nan ta riska pèrdè nan trabou sí. Y, dependiendo di sirkunstansia, por ta ku nan lo mester paga kompensashon finansiero.

Naturalmente, mester prevení korupshon tambe. No ta eksistí niun sistema fool-proof, pero komishonnan independiente ku ta supervisá ta yuda. Lo mester tin supervishon eksterno pa nombramentu di amtenar. Ofisialnan enkargá ku poder gubernamental pa implementá maneho di gobièrnu mester tin un ‘strafblad’ limpi. Na di dos lugá, nan mester tin e kalifikashon rekirí pa e funshon ku nan lo bai ehersé. Na di tres lugá, nan mester tin un bon reputashon y bon étika di trabou. Gobièrnu por nombra nan, pero mester tin un komishon eksterno ku por blòkiá kualkier nombramentu, si e persona nombrá no ta kumpli ku e rekisitonan aki.


Tambe mester tin supervishon independiente y eksterno relashoná ku kobransa di impuesto, kuido médiko, enseñansa, polis y e departamento di hustisia. E komishonnan di supervishon aki ta koperá estrechamente ku e KSIA y e Komishon Spesial di Investigashon.


Kisas e lesadó a ripará ku nos no a menshoná Boneiru den e konteksto aki. Esei kier men ku Boneiru no tin korupshon? Nò. Boneiru tin su parti di skandalnan di korupshon. Pero pa ser sinsero, den a ramo aki Boneiru ketu bai ta un mucha chikí kompará ku su rumannan mas grandi.


Awor, e pregunta krusial ta: Ken ta nombra e profeshonalnan den e Komishonnan independiente y eksterno aki? Den nos situashon den Reino, nos ta kere ku Hulanda tin ku nombra nan.


Bon, Hulanda tambe tin su propio tipo di korupshon. Si nos ta atmití ku e asina yamá ‘offshore-industry’ básikamente tambe ta korupto – y asina e ta! –, e ora ei Hulanda ta un di e paisnan mas korupto na mundu. Ademas, Hulanda no ta limpi di otro tipo di korupshon ‘normal’ tampoko. PERO pa ku nos islanan, nos ta kere ku gobièrnu Hulandes ta sufisiente neutral pa ta kapas di nombra e miembronan di e komishonnan aki.


Korupshon ta un tópiko difísil, pasobra en realidat solamente bèrdat no ta korupto. Anto nos tur ta desviá for di bèrdat de bes en kuando. Ademas, kualkier forma di kodisia ta korupshon. En prinsipio no tin nada malu den hasi un ganashi honesto riba benta di un bon produkto of risibí un pago razonabel pa un servisio útil. Pero en realidat ta kodisia ta drai nos ekonomia. Anto no ta bèrdat ku nos sistema ekonómiko ta transferí e parti mas grandi di ganashinan na un élite chikitu rikísimo?


En korto, nos sosiedat kompleto ta yen yen di korupshon.


Pa sali for di e pantano aki, nos mester di un sistema ekonómiko nobo promé. E sistema nobo aki ya a ser inventá kaba. Y a ser probá den práktika tambe, pero e no a kue rais na gran eskala ainda. Nos ta referí na e sistema yamá ‘Kapitalismo Universal’, kreá pa e hurista/ekonomista Louis O. Kelso huntu ku e filósofo Mortimer J. Adler.


Nos no por bai den detaye over di e solushon aki pa kura korupshon. Pero nos ta enkurashá e lesadó pa studi’é. Djis konsiderá e hoya di Kelso aki:


Téknikamente e arena Romano tabata un ‘level playing field’. Pero na un banda ta’tin e leonnan ku tur nan armanan, y na e otro banda ta’tin e Kristiannan ku tur nan sanger. Esei no ta un ‘level playing field’. Esei ta un matansa. Y asina ta tambe si ta laga hende drenta e ekonomia sin kapital, miéntras un par di hende ta drenta e ekonomia ku miyones y miyones mas ku nan por usa”.

===========================================

BròKèS 93.5 ………… Skuch’é!

2 views
BROKES 93.5 - Mas i Mas ta skuch'e

Kontakto

Buskando mas informashon?
Tuma kontakto ku nos awe mes.

STUDIO; +599 701 0935

Djòni Leoneta; +599 786 9091

Ethel Leoneta; +599 796 9133

Djaluna pa djabièrnè

8or di mainta pa 6or di atardi

  • Instagram
  • YouTube
  • Facebook

Danki pa komunuika ku nos!

Nos Klientenan Felis

"Add a testimonial that a happy customer or client has said about working with you."

Amanda Johns, COO, HORIZON

Diamonds Music Logo.jpg
mcb.png
Untitled_edited.jpg
Logo - My Eye Optical.jpg
Bashi.png
bottom of page